Het bloedbad in Jonestown

19 november 1978. De soldaten van het Amerikaanse leger krijgen de opdracht om al hun spullen te nemen en voor minstens 24 uur te vertrekken. Niemand weet waarom, maar vooral niemand, echt niemand is voorbereid op de horror die ze zullen aantreffen. In eerste instantie denken ze dat ze op reddingsmissie vertrekken, maar uiteindelijk belanden ze in de meest dodelijke niet-natuurramp in de Amerikaanse geschiedenis: Jonestown.

Tussen de gammele huisjes in Jonestown liggen honderden lijken te ontbinden. Na de eerste telling schatten ze dat er 400 lijken zijn. In de volgende dagen blijken het er dubbel zoveel te zijn. Het is de plaats waar 918 mensen onder druk van charismatische sekteleider Jim Jones zelfmoord hebben gepleegd.

De mensen die daar hebben beslist om collectief zelfmoord te plegen, door het drinken van vergiftigde punch, zijn één voor één lid van de sekte Peoples Temple. Een religieuze sekte gebaseerd op marxistische principes met een focus op rassengelijkheid.

Er lijkt geen vuiltje aan de lucht. Zoals de meeste sektes ziet de leer van Peoples Temple er heel onschuldig uit op papier. De volgelingen van Jones richten verdeelcentra op waar armen aan een goedkoper tarief voedsel kunnen kopen, ze zorgen voor kinderopvang en bejaardentehuizen. Ze helpen de armste burgers waaronder vooral minderheden, drugsverslaafden en daklozen. Ook begeleiden ze prostituees en mensen die een andere weg uit willen gaan met hun leven.

Na verloop van tijd komen er toch enkele geruchten boven water die de pers niet kan negeren. Bepaalde volgelingen die zijn kunnen ontsnappen beweren dat Jones van zijn volk steelt, “miraculeuze” genezingen faket en zichzelf als de ware Messias ziet. Hierdoor komt Peoples Town in het vizier te staan bij de media. Jones start een resem aan kwade toespraken als reactie. Ondertussen komen er steeds meer beschuldigingen Jones’ richting uit. Zowel de media als Jones belanden in een vicieuze cirkel van aantijgingen naar elkaar toe.

Boos en verontrust, legt Jones zijn volgelingen op om een nederzetting te stichten in de jungle van Guyana. Een plek die enkel toegankelijk is per vliegtuig of boot. Zo’n 800 leden wordt het paradijs op aarde beloofd, maar bij aankomst is helaas niets minder waar. Onder supervisie van Jones beginnen ze te werken en zo wordt Jonestown geboren. Het is er bloedheet en daar komen nogal wat ongemakkelijkheden bij kijken. Ze krijgen te maken met muggen, watertekorten en eindeloze opgenomen toespraken die via luidsprekers dagelijks door hun strot worden geduwd.

In 1978 brengt een lid van het Huis van Afgevaardigden van de Verenigde Staten, Leo Ryan, samen met verschillende journalisten een bezoek aan Jonestown in het kader van een onderzoek naar misbruik binnen de sekte. Op het eerste gezicht denken ze in een moderne utopie terecht gekomen te zijn. Mensen dansen en zingen en lijken uiterst vrolijk. Leo is steeds minder overtuigd van de beschuldigingen. Tot hij van enkele volgelingen briefjes krijgt. Zij hopen via hem te kunnen ontsnappen uit Jonestown – een plek die zij beschouwen als de hel op aarde. Deze ontsnappingspoging wordt onderschept door Jones en gezien als zwaar verraad. Bij het vertrek wordt Leo Ryan samen met drie journalisten beschoten. Ze laten hierbij alle vier het leven.

Jones weet dat hij de gevolgen van dit bloedbad niet kan tegenhouden. Later die dag vraagt hij aan zijn volgelingen om fruitpunch te drinken. Fruitpunch aangelengd met een dodelijke dosis cyanide. Cyanide is een uiterst toxische stof die bekend staat voor zijn snelle werking als vergif. Mensen die weigeren, worden neergeschoten, gewurgd of onder dwang toch ingespoten. Jones zelf wordt dood teruggevonden met een schotwond in het hoofd. In totaal sterven 918 mensen waaronder 276 kinderen in deze tragedie.

Helaas kwam het concept van een collectieve zelfmoord niet uit het niets.  Eerder heeft Jim Jones al een ‘zelfmoordoefening’ gehouden. Dit met het excuus dat de FBI binnenkort zou binnenvallen en van het geliefde Jonestown een concentratiekamp zou maken. In dit geval is er geen andere oplossing dan zichzelf massaal van het leven beroven. Hij gaf hen dezelfde fruitpunch en loog over de al dan niet aanwezigheid van cyanide. Hieruit kon hij direct concluderen hoe gehoorzaam zijn volgelingen zijn.

Het Guyaanse leger ontdekt als eerste de crime scene, maar geven het dan door aan de Amerikanen gezien het gaat om een Amerikaanse nederzetting. Het duurt twee dagen voor zij aankomen in de jungle. Er heerst een trieste, kille stilte over het gebied bij aankomst. Wayne Dalton, een hulpverlener, getuigt later dat vooral die stilte het meest verontrustend was. Bovendien is echt alles dood. Van papegaaien, gorilla’s tot honden. De tropische hitte zorgt ervoor dat de lichamen heel erg snel zijn opgezwollen en daarom waren ze voor velen onmogelijk om te tillen. Ze krijgen te maken met vieze maden en een verschrikkelijke, indringende geur.

Enkelen konden zich achteraf gelukkig prijzen. Zij zijn net ontsnapt aan deze ellende. De 25-jarige Vernon Gosney verliet de plek een paar uur voor het hele gebeuren. Later leest hij erover in de krant. Uiteraard vol ongeloof over waar hij aan ontsnapt is.

Ondertussen is Jonestown een waar begrip in de USA. Zo is er de neo-psychedelische rockband “The Brian Jonestown Massacre”. Die bandnaam is een samenstelling van Brian Jones van The Rolling Stones en Jonestown. Ook wordt de uitspraak “don’t drink the Kool-aid” frequent gebruikt om mensen te waarschuwen die volledig opgaan in een bepaald idee dat erge consequenties kan hebben. Van de crime scene is ook heel wat beeldmateriaal online te vinden. Die zijn vooral gemaakt door het Amerikaanse leger en journalisten die de nasleep van de ramp kwamen opmeten.

Ongetwijfeld was dit een traumatische ervaring voor veel van jonge Amerikanen die op dat moment hun legerdienst beoefenden. Het opruimen van deze ramp duurde dagen. We kunnen allemaal ongetwijfeld iets leren uit de horror van Jonestown. Vertrouw de juiste mensen, volg nooit blind instructies. En drink, alsjeblieft, niet zomaar een glas limonade boordevol cyanide in de jungle.

• The Jonestown Massacre: Paradise Lost op Youtube